Na nowe stulecie Nowy Teatr Miejski w Kaliszu
24 lipca 1900 otwarto nowy Teatr Miejski w Kaliszu im. Bogusławskiego
Pierwszy drewniany budynek teatru wzniesiony przez Bogusławskiego w 1801 roku rozpadł się po 15 latach. W latach 30. XIX wieku Teatr Miejski w Kaliszu odbudowano w jego współczesnym miejscu, jednak spłonął on w pożarze miasta w kwietniu 1858 roku. Ponad 40 lat przedstawienia odbywały się w zaadaptowanej do tego celu ujeżdżalni, a później w prowizorycznym, drewnianym teatrze zimowym. W latach 1896–1900 wzniesiono neorenesansowy gmach teatru według projektu Józefa Chrzanowskiego. Budynek został spalony przez Niemców w czasie burzenia Kalisza w 1914.
24 lipca 1900 roku, w sto lat od założenia fundamentów pod pierwszy budynek Wojciecha Bogusławskiego, 24 lipca 1914 roku otwiera swoje podwoje nowy teatr, ulokowany – tradycyjnie już – na końcu Alei Józefiny.
Wspaniały gmach, wzniesiony według projektu inżyniera Józefa Chrzanowskiego, pod względem architektonicznym imitujący styl neorenesansowy, wyposażono w najnowszą maszynerię oraz instalacje gazową i wodociągową. Z Wiednia sprowadzono krzesła dla 486 widzów, w Berlinie zaś zakupiono kryształowy żyrandol.
Inżynier gubernialny Józef Chrzanowski nie tylko wykonał plan teatru, ale każdy szczegół własną ręką rysował, kierując budową do końca, dobrawszy sobie do pomocy w budowie najzdolniejszych mistrzów w Kaliszu.
Oto ich spis: 1) murarskie roboty wykonał Józef Piasecki, mający do pomocy poliera M. Plotte; 2) ciesielskie roboty A. Bogdan przy pomocy poliera I. Zielińskiego; prace sztukatorskie przypadły w udziale Florianowi Harnyszowi, a modelarskie Janowi Wojtasiakowi, umyślnie sprowadzonemu z Warszawy; 4) stolarskie roboty rozdzielili między siebie B. Helmajster i I. Kaust 5) roboty blacharskie wykonał A. Frantzke; 6) roboty ślusarskie wykonali Alfred Milkę, K. Wegner i W. Kulisiewicz; 7) kamieniarskie bracia W. i K. Gintrowie; 8) malarskie Sznel i W. Jasiak 9) drenarskie P. Kroczyński; 10) tapicerskie R. Szmidt; 11) szklarskie J. Rott.
30 lipca 1914 roku kurtyna w kaliskim teatrze opadła po raz ostatni. Po zbombardowaniu miasta w początku sierpnia przez Niemców z teatru zostały tylko wypalone mury. Dokonał się krótki żywot z takim trudem i niemałym nakładem kosztów wystawionego gmachu.
W 1920 roku przystąpiono do odbudowy gmachu. Prace trwały lat 16, a realizowany był projekt architekta Czesława Przybylskiego. W 1936 roku oddano budynek w obecnym kształcie, któremu w październiku 1936 roku nadano imię Wojciecha Bogusławskiego.
źródło:
Joanna Chojka Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego, Wydawnictwo Sztuka i Rynek
https://pl.wikipedia.org/wiki/Teatr_im._Wojciecha_Bogus%C5%82awskiego_w_Kaliszu